Skip to main content

"Pisi Gągoliny"

Informacje o trasie
Oznaczenie w terenie kolor szlaku  
Trasa zweryfikowana NIE  
Długość trasy 46 km   
Trasa dla roweru BRAK INFORMACJI  
Poziom trudności trasy BRAK INFORMACJI  
Urząd Miasta Pszczonów
Kup akcesoria rowerowe
Przebieg trasy:

Mszczonów - Mszczonów

Mszczonów - Radziejowice - Żyrardów - Mszczonów

    Warto zobaczyć - Dworek Gnojna, Rezerwat "Stawy Gnojna", Kapliczka św. Onufrego w Ciemno-Gnojnej, klasycystyczny Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Radziejowicach, Zabytkowa Aleja Lipowa w Radziejowicach, Zespół Pałacowo-Parkowy w Radziejowicach (Pałac, Dworek Modrzewiowy, Kuźnia, Stajnia), Zalew Hamernia, Rezerwat "Dąbrowa Radziejowska", Zalew Żyrardowski, Park im. Karola Dittricha z Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie, XIX-wieczna osada fabryczna w Żyrardowie.

    Dworek Gnojna
Historia wsi Gnojna, znajdującej się w odległości 5km od Mszczonowa, sięga Potopu Szwedzkiego. Prawdopodobnie z tego tego okresu pochodzi jej nazwa. Po bitwie stoczonej ze Szewdami miejscowe pola zasłane były ciałami poległych, od których po całej okolicy roznosił się fetor. Zwłoki przeobraziły się w masę zgnilizny i przypuszczalnie z tego powodu osada zyskała miano Gnojnej. Na granicy Gnojnej i niewielkiej wsi Ciemne znajduje się zabytkowa kapliczka św. Onufrego, pamiętająca czasy wolnych elekcji. Przypuszczalnie zbudowała ją drobna, okoliczna szlachta biorąc sobie świętego za patrona i obrońcę. Na kapliczce znajduje się bardzo zniszczony napis: „Św. Onufry módl się za nami ludopachołkami" oraz data: 17...(prawdopodobnie... 33). Data ta świadczy o tym, że kapliczka powstała przed podwójną elekcją: Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III. Dalszych wiadomości o dziejach wsi aż do czasów Powstania Styczniowego brak. Nikt też nie potrafi udzielić informacji o powstaniu i rozwoju miejscowego majątku. Pierwsze wzmianki dotyczą Powstania 1863 roku i popowstaniowych represji, a dokładnie świerku, na którym powieszono kilku powstańców i rządcę. Świerk ten znajduje się po wschodniej stronie dworku. Do pierwszej wojny światowej posiadłość w Gnojnej należała do dziedzica Biernadzkiego, który sprzedał ją państwu Bieleckim, a sam udał się do Warszawy. Dopiero wtedy majątek znalazł troskliwych opiekunów. Gospodarstwem
zajmowała się głównie pani Bielecka, która równocześnie też troszczyła się o całą wieś. Przy jej pomocy powstała w Gnojnej tak bardzo potrzebna siedmioklasowa szkoła podstawowa. Jedną z największych zasług dziedziczki było założenie w 1937
roku pierwszej w tej okolicy mleczami, która w późniejszym czasie przekształcona w Okręgową Spółdzielnię Mleczarską została przeniesiona do Mszczonowa. Pan Bielecki był działaczem kulturalnym i literatem. Aż do wybuchu drugiej wojny światowej pełnił funkcję inspektora szkolnictwa. Druga wojna w przeciwieństwie do pierwszej nie upłynęła we wsi spokojnie. W pamięci mieszkańców pozostała do dziś egzekucja w pobliskim Kaczkowie kiedy to hitlerowcy stracili 10 młodych mężczyzn. Cała posiadłość Bieleckich wynosiła 17 włók. Ziemia była zagospodarowana bardzo różnorodnie. W tamtym właśnie okresie powstały istniejące do dziś stawy hodowlane. Dworek w ciągu swego istnienia był kilkakrotnie przebudowywany co w znacznej mierze upraszczało jego styl, obecnie jednak możemy podziwiać tylko zwałowisko gruzu, które po nim zostało. Stosunki panujące między wsią, a dworem były więcej niż serdeczne. Miejscowi chłopi darzyli dziedziców szczególną sympatią. Byli bardzo wdzięczni za okazywaną im troskliwość i dobroć, czego dowodem jest fakt ich ustosunkowania się do ogłoszonej w 1944 roku reformy rolnej. Wszyscy głosowali za tym, aby majątek został nienaruszony. Pan Bielecki przeniósł się z Gnojnej do Warszawy dopiero po śmierci żony w 1948 roku. W 1964 roku wywieziono z dworu ostatnie zabytki jakie pozostały po dziedzicach; bibliotekę, pianino, część mebli. W 1989 roku posiadłość stała się własnością prywatną.

    Rezerwat "Stawy Gnojna"
Rezerwat Faunistyczny Stawy Gnojna im. Rodziny Bieleckich, to pierwszy na terenie Polski rezerwat powołany z inicjatywy prywtanych właścicieli, którzy na jego utworzenie dobrowolnie przekazali własne grunty. Został on ustanowiony w 2004 roku. Jest to rezerwat rodzaju łąkowo-wodnego. Zajmuje powierzchnię 19.35 ha. Cały obszar należy do malowniczej doliny rzeki - Pisi Gągoliny, w której do dziś zachowały się miejsca z typowym mazowieckim krajobrazem. Największym bogactwem rezerwatu są bez wątpienia ptaki. Stwierdzono tam występowanie, aż 100 różnych gatunków, z czego 55 ma tam swoje miejsca lęgowe. Trzy spośród gatunków ptaków występujących w Gnojnie figurują w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, a dziewięć wymienionych jest w Dyrektywie Ptasiej EWG. Rezerwat jest także ostoją ssaków i płazów. Może się on poszczycić również ciekawą florą Występująca na jego terenie naręcznica grzebieniasta i goździk pyszny uznawane są za narażone na wyginięcie w skali całego kraju.

    Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza w Radziejowicach
Kościół został wzniesiony w latach 1820-1822 r. wg. projektu Jakuba Kubickiego z fundacji Anny z Ossolińskich, Kazimierza Krasińskiego i Józefa Wawrzyńca Krasińskiego. Jest to budowla jednonawowa, na planie krzyża przesklepionego kopułą.

    Zespół Pałacowo-Parkowy w Radziejowicach
Wielokrotnie rozbudowywany renesansowy dwór w połowie XVII wieku przybrał formę regularnego barokowego założenia pałacowego powiązanego z rozległym ogrodem. Obecny kształt pałacu jest dziełem architekta Jakuba Kubickiego. Przebudowane przez Kubickiego wnętrza pałacu otrzymały bogatą dekorację sztukatorską i malarską, zachowaną częściowo do dziś. Pałac mieści sale muzealne, galerię wystaw czasowych oraz apartamenty gościnne. Rozciągające się na północ, wschód i południe od Pałacu założenie parkowe w stylu angielskim wykorzystuje naturalne stawy oraz przepływy rzeczki Pisi Gągoliny. Kompozycja ogrodu wokół Pałacu pochodzi z I połowy XIX wieku. Nieopodal Pałacu znajdują się czworaki dworskie, w których mieszkała służba dworska, Dworek Modrzewiowy, kuźnia oraz stajnia. Dworek Modrzewiowy powstał w czasie odbudowy Pałacu na przełomie XVIII i XIX wieku. Obok Dworku znajduje się Kuźnia, która została wybudowana w stylu klasycystycznym. Pierwotnie pełniła ona funkcję świetlicy dla rodzin miejscowych pracowników dworskich. W stajni obecnie mieści się Gminny Ośrodek Kultury.

    Zalew Hamernia
Zbiornik wodny na rzece Pisi o powierzchni 9,5 ha, zlokalizowany w pobliżu dużych kompleksów leśnych na trasie z Radziejowic do Żyrardowa. Zbiornik udostępniony do wędkowania.

    Rezerwat "Dąbrowa Radziejowska"
Rezerwat przyrody o powierzchni 51,27 ha, położony w głębi lasu. Usytuowany jest na północnych krańcach Wysoczyzny Rawskiej, na płaskiej morenie dennej z zalegającymi na powierzchni żwirami i głazami z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Utworzony został w 1884 r. dla zachowania i ochrony jednego z najpiękniejszych w Polsce typu lasów - świetlistej dąbrowy. Jest to widny, luźny las z ok. 80-letnim drzewostanem, który budują dwa gatunki dębów - szypułkowy i bezszypułkowy. Pomiędzy dębami z rzadka rosną: lipa drobnolistna, brzoza brodawkowata i sosna zwyczajna. Dąbrowa Radziejowska wraz z całym uroczyskiem Radziejowice, stanowią cenny przykład jednego z niewielu widnych i ciepłych lasów dębowych w Polsce Środkowej. Najbliższe okolice Rezerwatu są chętnie odwiedzane przez turystów - w Korytowie znajduje się Dąb Chełmońskiego o obwodzie ok. 5 m; w pobliżu koryta rzeki Pisi Gągoliny - głaz narzutowy o wysokości ok. 2 m z napisem poświęconym pamięci leśnika T.Tartara.

    Żyrardów, XIX-wieczna osada fabryczna
Żyrardów leży w centrum Polski. Liczy 40 tys. mieszkańców. Powstanie i rozwój miasta wiąże się z lokalizacją na jego terenie fabryki lniarskiej w pierwszej połowie XIX wieku. Nazwa Żyrardów pochodzi od nazwiska francuskiego inżyniera i wynalazcy maszyny do mechanicznego przędzenia lnu, Filipa de Girarda. Założyciele fabryki, bracia Łubieńscy uczynili go pierwszym dyrektorem technicznym zakładu. W drugiej połowie XIX wieku, po zakupieniu fabryki przez dwóch przemysłowców, Karola Augusta Dittricha i Karola Hielle, została ona znacznie rozbudowana i stała sie na przełomie XIX i XX wieku największą fabryką lniarską w Europie, a produkowane wyroby lniane szybko zyskały uznanie nie tylko w Europie, ale również na całym świecie. Oprócz rozbudowania fabryki, jej nowi właściciele wybudowali osadę fabryczną z pełną infrastrukturą społeczną: przedszkolem, szkołami, szpitalem, domami kultury i kościołami. Regularna siatka ulic, zieleń i podział na dzielnicę mieszkaniową dla robotników, dzielnicę mieszkaniową dla dyrektorów fabryki oraz część przemysłową, stanowią o spełnieniu postulatów tzw. miasta idealnego. Dziś zespół urbanistyczny osady fabrycznej stanowi centrum miasta o powierzchni 36 ha, a jego obiekty i układ przestrzenny wpisane są do rejestru zabytków. Żyrardowska osada fabryczna uważana jest powszechnie za jedyny w Europie zachowany w całości i "żyjący" zespół urbanistyczny miasta przemysłowego z przełomu XIX i XX wieku.

    Park im. Karola Dittricha z Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie
Park im. Karola Augusta Dittricha, założony pod koniec XIX wieku, zapro­jektował w stylu krajobrazowym Karol Sparmann, znany ogrodnik Warszawskiego Ogrodu Botanicznego. Ta ,,zielona wyspa” o powierzchni prawie 6 ha, zlokalizowana jest w samym centrum miasta, w rezydencjonalnej części osady fabrycznej. Park stanowi okazałe otoczenie zbudowanej w stylu kostiumu francuskiego reprezentacyjnej willi jednego z właścicieli fabryki, Karola Dittricha jr. Dziś zabytkowy pałacyk jest siedzibą Muzeum Mazowsza Zachodniego.  Park, położony nad rzeką Pisią, charakteryzuje łagodnie ukształtowana rzeźba terenu z naturalistycznym układem cieków wodnych i wieloma mostkami oraz okazały starodrzew z jedenastoma pomnikami przy­rody. Uwagę przykuwają dwa potężne platany klonolistne (Platanus x hispanica), trzy okazałe olszyny (Alnus) nad kanałem, trzy wiązy szypułkowe (Ulmus laevis), grab (Carpinus) i dąb szypułkowy (Quercus rober). Najwyższym z pomników przyrody, mierzącym ok. 40 m jest potężny orzech czarny (Juglans nigra) o egzotycznych, strzępiastych liściach.
Dzięki zakończonemu w 2007 roku procesowi rewaloryzacji parku udało się w dużej mierze przywrócić jego dawną świetność, a jednocześnie dostosować do współczesnych potrzeb mieszkańców miasta. Na tyłach pałacyku Dittricha powstał amfiteatr, gdzie w sezonie letnim odbywają się cotygodniowe niedzielne koncerty muzyki poważnej. W zachodniej części parku znajduje się  plac zabaw dla dzieci.
Muzeum w Żyrardowie zostało wybudowane przez współwłaściciela Zakładów Żyrardowskich Karola Dittricha. Budynek wzniesiony w latach 1886-1896 jest przykładem miejskiej zabudowy reprezentacyjnej. Jest to placówka zajmująca się gromadzeniem, opracowywaniem naukowym, konserwacją oraz prezentacją eksponatów związanych z historią Żyrardowa, jego zakładów włokienniczych oraz tradycją, kulturą materialną miszkańców miasta. Jednocześnie zainteresowane jest ono penetracją i badaniami naukowymi dotyczącymi całego terenu Mazowsza Zachodniego. Eksponaty gromadzone są w następujących działach: historii, etnografii, ikonografii i sztuki. Muzeum otacza Park Krajobrazowy im. Karola Dittricha o powierzchni 6 ha, założony pod koniec XIX wieku.

    Zalew Żyrardowski
Akwen usytuowany przy trasie prowadzącej z Mszczonowa do Żyrardowa po lewej stronie. Zbiornik ten jest największym zbiornikiem zaporowym na rzece Pisi. Jego powierzchnia wynosi 13,8 ha. Na jednym z brzegów znajduje się plaża miejska.