Puszcza Niepołomicka – mini-przewodnik rowerowy

Puszcza Niepołomicka, zajmująca powierzchnię prawie 11 tys. hektarów, to jeden z najładniejszych i najbardziej zwartych kompleksów leśnych na południu naszego kraju. Zajmuje równinne tereny dawnej pradoliny, pokrytej w znacznej części piaskami, które w kilku miejscach uformowały niewysokie wydmy. Pod względem różnic wysokości jest to teren prawie monotonny – wysokości bezwzględne wahają się pomiędzy 185 a 230 m n.p.m. Daje to szansę dłuższych wycieczek rowerowych nawet początkującym rowerzystom o przeciętnej (lub nawet mniej niż przeciętnej) kondycji.

Puszcza Niepołomicka jest pozostałością wielkiego kompleksu leśnego, który przed wiekami rozciągał się od Krakowa, niemalże po Lwów. Od XIX wieku, prowadzono tu intensywne wyręby całkowite, w wyniku czego nie tylko znacznie zmniejszyła się jej powierzchnia, ale także i skład gatunkowy – w miejsce buków, grabów i dębów, masowo pojawiła się sosna, która obecnie zajmuje prawie 90 % powierzchni lasów. Mizerne (ale nadal mimo to wspaniałe) resztki dawnej puszczy można podziwiać obecnie w rezerwatach przyrody.

<content>19112</content>

Przez środek puszczy przepływa, wśród podmokłych pastwisk i łąk, rzeka Drwinka. Dzieli ona kompleks leśny na dwie części. Południowa, znacznie większa powierzchniowo część jest bardziej sucha i właśnie tu dominuje sosna, natomiast w północnej części znajdziemy dużo więcej ładnych, liściastych fragmentów lasu z dębami, grabem i lipami. Z kolei w zachodnim skraju południowej części znajduje się ogromna polana – Wielkie Błoto, stanowiąca zmeliorowane pozostałości ogromnego torfowiska.

Losy Puszczy Niepołomickiej wiążą się ściśle z dziejami Polski. Jej obszar (wówczas sięgający aż po Dunajec) stanowił miejsce polowań naszych królów rezydujących w Krakowie. Stąd wiele ważnych, państwowych aktów i praw nadanych zostało właśnie tutaj, najczęściej na zamku w Niepołomicach, który był centrum administracyjnym całego regionu. Stąd także obfitość zabytków w miejscowościach leżących na obrzeżu Puszczy, szczególnie na jej południowych rubieżach. Tutaj jednak, by zobaczyć najciekawsze z nich trzeba troszeczkę bardziej się zmęczyć – praktycznie zaraz za ścianą lasu zaczynają się wzniesienia Pogórza Karpackiego.

Jak dojechać
Rejon Puszczy Niepołomickiej, zwłaszcza jej południowa część ma bardzo dogodne położenie komunikacyjne. Jej skrajem, a częściowo także przecinając jej tereny przebiega linia kolejowa z Krakowa do Tarnowa. Punktami startu wycieczek może być któryś z przystanków kolejowych na jej trasie – Staniątki, Szarów, Kłaj czy Stanisławice. Jeśli chodzi o dojazd samochodem – można go zostawić na parkingu przy szosie nr 75, w Sitowcu, leśniczówce Poszyna, a we wschodniej części Puszczy – w Baczkowie. Najszybszy dojazd prowadzi obecnie autostradą A4, którą opuszczamy na zjeździe Targowiska. Stąd do Niepołomic pozostaje kilka kilometrów wygodnej drogi. W północnej części Puszczy wiedzie droga wojewódzka nr 964 z Niepołomic do Ispiny i Nowego Brzeska.

Co warto zobaczyć

Puszcza Niepołomicka została jakby wręcz stworzona, by włóczyć się po niej na rowerze. Gęsta sieć spokojnych leśnych dróg zapewnia dostateczną ilość wariantów wyboru trasy – wystarczy tylko dobra mapa lub GPS. Jednak jest kilka miejsc, które po prostu trzeba zobaczyć. Oto ich krótka lista:

Niepołomice - malownicze miasteczko, położone na zachodnim skraju Puszczy niepołomickiej. Dawna rezydencja myśliwska polskich królów. Z tego czasu zachował się do dziś wspaniały, renesansowy zamek, z dziedzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami. Obecnie znajduje się tu muzeum, restauracja i hotel. Nieregularny rynek otaczają niewielkie, małomiasteczkowe kamieniczki, a w pobliżu stoi ładny, gotycki kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników. Warto zajrzeć do środka, by zobaczyć ciekawy wystrój wnętrza i kaplic. Oprócz tego warto zajrzeć na wznoszący się na zachód od centrum miasta Kopiec Grunwaldzki, a także nieco zapomniany kirkut, niedaleko skraju Puszczy.

Staniątki – miejscowość na południe od Niepołomic z ciekawym klasztorem Benedyktynek. W 1228 r. wybudowano tu trzynawową świątynię w stylu wczesnogotyckim - obecnie to jeden z najstarszych zachowanych kościołów halowych w Polsce. Przylegający do świątyni czteroboczny budynek klasztoru wzniesiono w latach 1638–1650 na miejscu poprzedniej budowli z XIII w. XIX-wieczna dzwonnica kryje jeden z najstarszych dzwonów w Polsce, pochodzący z przełomu XIII i XIV w.

Czarny Staw – jedno z najpiękniejszych miejsc w całej Puszczy. Położony z dala od siedzib ludzkich zbiornik, otoczony jest rosłymi sosnami, a jego wody mają ciemna zabarwienie pochodzące od materii organicznej pobliskich mokradeł. Obecnie pełni rolę punktu czerpania wody i nie można się w nim kąpać, ale pod względem krajobrazowym trudno znaleźć bardziej urokliwy zakątek.

Rezerwaty przyrody – chronią pozostałości pierwotnej Puszczy. Jest ich tutaj sześć – każdy chroni trochę inny rodzaj lasu, warto więc zobaczyć wszystkie. Zwłaszcza że przyroda, to najczęściej główny cel wizyty w Puszczy. Na południu, koło Stanisławic, leży rezerwat Długosz Królewski, w którym chroni się bardzo rzadka, spektakularną paproć o takiej samej nazwie. Kilka kilometrów dalej na wschód, w rezerwacie Dębina chroniony jest największy zachowany kompleks lasów dębowych. W centrum puszczy zlokalizowany jest ośrodek zachowawczej hodowli żubrów, ale nie jest on udostępniony do zwiedzania, natomiast od północy przylega do niego rezerwat Gibiel, z fragmentem pięknie zachowanej, podmokłej puszczy. W północnej części znajdują się niedaleko siebie trzy rezerwaty – Koło, Lipówka i Wiślisko Kobyle. Zwłaszcza ten ostatni, chroniący spore starorzecze Wisły, jest bardzo malowniczy.

Trasy
Na koniec przedstawimy nasze trzy propozycje na zwiedzenie Puszczy Niepołomickiej. Tak jak już napisaliśmy wcześniej – to tylko trzy z wielu możliwości wycieczkowych w Puszczy, naszym zdaniem – najciekawsze.

Trasa 1 Niepołomice-Staniątki-Kozie Górki-Szarów-Wielkie Błoto-Sitowiec-Niepołomice, ok. 22 km
Krótka, ale bardzo ciekawa trasa, dobra na początek poznawania Puszczy. Prowadzi w najbliższych okolicach Niepołomic, wiodąc cały czas asfaltowymi lub szutrowymi dróżkami. Warto zwiedzić zabytki miasta, klasztor w Staniątkach, a także cmentarze wojenne z I i II wojny światowej.

Trasa 2 Kłaj-Rezerwat Długosz Królewski-Proszówki-Rezerwat Dębina-Baczków-Czarny Staw-Poszyna-Kobyla Głowa-Kłaj, ok. 39 km
Dość długa, ale niesamowicie atrakcyjna tras przez praktycznie cały południowy kompleks puszczański. Trasa prowadzi najpierw południowym skrajem puszczy, szutrowymi i asfaltowymi dróżkami, mijając dwa rezerwaty przyrody. Od Baczkowa prowadzi tzw. Królewską Drogą – starym traktem puszczańskim, mijając Czarny Staw i rezerwat żubrów w Poszynie. Powrót do Kłaju przez najwyższe (względnie) wzniesienie w Puszczy – Kobylą Głowę mierzącą 212 m n.p.m.

Trasa 3 Niepołomice-Sitowiec-Poszyna-Żubrostrada-Drwinia-Ispina-Rezerwat Wiślisko Kobyle-Wola Zabierzowska-Wola Batorska-Sitowiec-Niepołomice, ok. 46 km
Dość długa, wspaniała krajobrazowo i przyrodniczo trasa. Na długich odcinkach długie, idealanie gładkie asfaltowe przejazdy. Można trasę skrócić znacznie parkując w Sitowcu i tu rozpoczynając trasę, choć ominie nas wtedy przyjemny fragment Drogi Królewskiej. Jedynie trudne orientacyjnie miejsce to zjazd z Żubrostrady w lewo, tak by trafić na drogę z mostem na Drwinie – z drugiej strony – nawet jak nie trafimy we właściwą przecinkę, jadąc wzdłuż krawędzi lasu dotrzemy do mostu. Wracać można szlakiem rowerowym biegnącym opłotkami Ispiny, Woli Zabierzowskiej i Batorskiej, jeżeli ktoś chce wrócić szybciej powinien pojechać z Ispiny od razu główną szosą prosto do Niepołomic.